What is ADHD? Understanding Attention Deficit Hyperactivity Disorder

3 min read

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych u dzieci, ale dotyka również dorosłych. Według National Institute of Mental Health (NIMH), ADHD charakteryzuje się trudnościami z utrzymaniem uwagi, nadmierną impulsywnością i nadpobudliwością ruchową. W tym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest ADHD, jakie są jego objawy, przyczyny oraz jak można je diagnozować i leczyć.

Czym jest ADHD?

ADHD to skrót od angielskiego terminu Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Jest to zaburzenie, które wpływa na zdolność osoby do kontrolowania uwagi, impulsów i poziomu aktywności. Osoby z ADHD często mają trudności z organizacją, planowaniem i wykonywaniem zadań, co może wpływać na ich życie szkolne, zawodowe i osobiste.Według NIMH, ADHD dotyka około 8,4% dzieci i 2,5% dorosłych w Stanach Zjednoczonych. Choć często kojarzone jest z dziećmi, wiele osób dorosłych również zmaga się z tym zaburzeniem, często nie zdając sobie z tego sprawy.

Objawy ADHD

Objawy ADHD można podzielić na trzy główne kategorie: niedostatek uwagi, nadpobudliwość i impulsywność. W zależności od dominujących objawów, wyróżnia się trzy typy ADHD:

Typ z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi – osoby z tym typem mają trudności z utrzymaniem uwagi, łatwo się rozpraszają i często zapominają o codziennych obowiązkach. Mogą mieć problemy z organizacją czasu i zadań.
Typ z przewagą nadpobudliwości i impulsywności – osoby z tym typem są nadmiernie ruchliwe, mają trudności z pozostaniem w jednym miejscu i często działają bez zastanowienia. Mogą przerywać innym, mówić w nieodpowiednich momentach i mieć problemy z czekaniem na swoją kolej.
Typ mieszany – osoby z tym typem doświadczają zarówno problemów z koncentracją, jak i nadpobudliwością oraz impulsywnością.

Typowe objawy ADHD obejmują:

Trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach lub zabawie.
Częste gubienie przedmiotów.
Zapominanie o codziennych obowiązkach.
Nadmierną ruchliwość (bieganie, wiercenie się, trudności z siedzeniem w miejscu).
Impulsywne zachowania (przerywanie innym, podejmowanie decyzji bez zastanowienia).
Trudności z czekaniem na swoją kolej.

Przyczyny ADHD

Przyczyny ADHD nie są do końca poznane, ale badania wskazują na kombinację czynników genetycznych, neurologicznych i środowiskowych. Według NIMH, ADHD ma silne podłoże biologiczne. Oto niektóre z kluczowych czynników:

Genetyka – ADHD często występuje rodzinnie. Badania wskazują, że jeśli jedno z rodziców ma ADHD, istnieje większe prawdopodobieństwo, że dziecko również będzie je miało.
Różnice w budowie i funkcjonowaniu mózgu – U osób z ADHD obserwuje się różnice w strukturze i aktywności mózgu, szczególnie w obszarach odpowiedzialnych za uwagę, kontrolę impulsów i planowanie.
Czynniki środowiskowe – Narażenie na toksyny w okresie prenatalnym (np. palenie papierosów lub picie alkoholu w ciąży), przedwczesny poród lub niska waga urodzeniowa mogą zwiększać ryzyko wystąpienia ADHD.
Neuroprzekaźniki – Zaburzenia w poziomie neuroprzekaźników, takich jak dopamina i noradrenalina, mogą wpływać na zdolność do kontrolowania uwagi i impulsów.

Diagnoza ADHD

Diagnoza ADHD opiera się na szczegółowej ocenie objawów i ich wpływu na codzienne funkcjonowanie. Według NIMH, diagnoza powinna być postawiona przez wykwalifikowanego specjalistę, takiego jak psychiatra, psycholog lub neurolog. Proces diagnostyczny może obejmować:

Wywiad z pacjentem i jego rodziną.
Obserwację zachowania.
Kwestionariusze i skale oceny objawów.
Wykluczenie innych zaburzeń, które mogą dawać podobne objawy (np. zaburzenia lękowe, depresja, zaburzenia snu).

Aby zdiagnozować ADHD, objawy muszą być obecne przed 12 rokiem życia, występować w więcej niż jednym środowisku (np. w domu i w szkole) oraz znacząco utrudniać funkcjonowanie.

Leczenie ADHD

ADHD można skutecznie leczyć, a terapia zazwyczaj obejmuje połączenie farmakoterapii, terapii dialektyczno-behawioralnej (DBT) i wsparcia edukacyjnego. Oto najczęstsze metody leczenia:

Farmakoterapia – Leki stymulujące (np. metylfenidat, amfetamina) są najczęściej stosowane w leczeniu ADHD. Pomagają one zwiększyć poziom neuroprzekaźników w mózgu, co poprawia koncentrację i kontrolę impulsów. Istnieją również leki niestymulujące, które mogą być stosowane, gdy leki stymulujące nie są skuteczne lub powodują skutki uboczne.
Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) – DBT to forma terapii, która koncentruje się na rozwijaniu umiejętności regulacji emocji, tolerancji na stres, uważności oraz skutecznego zarządzania relacjami. Dla osób z ADHD, które często zmagają się z intensywnymi emocjami i impulsywnością, DBT może być szczególnie pomocna w nauce kontrolowania reakcji emocjonalnych i poprawy funkcjonowania w codziennym życiu.
Wsparcie edukacyjne – Dzieci z ADHD mogą potrzebować dodatkowego wsparcia w szkole, takiego jak indywidualne plany edukacyjne (IEP) lub dostosowania w klasie.
Zmiany stylu życia – Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiednia ilość snu mogą pomóc w zarządzaniu objawami ADHD.

ADHD u dorosłych

Choć ADHD często kojarzone jest z dziećmi, wiele osób dorosłych również zmaga się z tym zaburzeniem. U dorosłych objawy mogą wyglądać nieco inaczej – na przykład nadpobudliwość może przejawiać się jako wewnętrzny niepokój, a trudności z koncentracją mogą utrudniać wykonywanie obowiązków zawodowych. Dorośli z ADHD często doświadczają również problemów z zarządzaniem czasem, organizacją i relacjami.

Podsumowanie

ADHD to złożone zaburzenie, które wpływa na wiele aspektów życia, ale przy odpowiednim wsparciu i leczeniu osoby z ADHD mogą prowadzić satysfakcjonujące i produktywne życie. Kluczem do sukcesu jest wczesna diagnoza, zrozumienie objawów i wdrożenie skutecznych strategii leczenia.Jeśli podejrzewasz, że Ty lub ktoś z Twoich bliskich może mieć ADHD, warto skonsultować się z lekarzem lub psychologiem. Wsparcie specjalistów może pomóc w zrozumieniu zaburzenia i znalezieniu najlepszych metod radzenia sobie z nim.

Bibliografia:

National Institute of Mental Health (NIMH) – informacje na temat ADHD.

American Psychiatric Association (APA) – kryteria diagnostyczne ADHD.