ADHD u dorosłych: Dysregulacja emocjonalna, objawy i strategie radzenia sobie

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to zaburzenie neurorozwojowe, które dotyka nie tylko dzieci, ale również dorosłych. W Polsce szacuje się, że około 2-5% dorosłych może zmagać się z ADHD, choć wiele przypadków pozostaje niezdiagnozowanych. Jednym z kluczowych, ale często pomijanych aspektów ADHD u dorosłych jest dysregulacja emocjonalna. W tym artykule przyjrzymy się, jak ADHD manifestuje się u dorosłych, jakie są jego konsekwencje, ze szczególnym uwzględnieniem dysregulacji emocjonalnej, oraz jak można sobie z nim radzić, w tym poprzez terapię dialektyczno-behawioralną (DBT).

Czym jest ADHD u dorosłych?

ADHD to zaburzenie, które wpływa na zdolność do kontrolowania uwagi, impulsów i poziomu aktywności. U dorosłych objawy mogą wyglądać nieco inaczej niż u dzieci, ale nadal mają znaczący wpływ na codzienne funkcjonowanie. Osoby dorosłe z ADHD często zmagają się z trudnościami w organizacji, zarządzaniu czasem, utrzymaniu koncentracji oraz kontrolowaniu emocji.W Polsce świadomość ADHD u dorosłych jest wciąż stosunkowo niska, co sprawia, że wiele osób pozostaje niezdiagnozowanych. Według danych Polskiego Towarzystwa ADHD, tylko około 20% dorosłych z ADHD w Polsce otrzymuje właściwą diagnozę i leczenie. To oznacza, że większość osób zmaga się z objawami bez odpowiedniego wsparcia.

Objawy ADHD u dorosłych

Objawy ADHD u dorosłych można podzielić na trzy główne kategorie: zaburzenia koncentracji, nadpobudliwość i impulsywność. Jednak u dorosłych objawy te często przybierają inną formę niż u dzieci.

1. Zaburzenia koncentracji

• Trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach, szczególnie tych, które wymagają długotrwałego skupienia.
• Częste rozpraszanie się przez bodźce zewnętrzne lub własne myśli.
• Problemy z organizacją czasu i zadań, prowadzące do opóźnień lub niedokończonych projektów.
• Zapominanie o ważnych terminach, spotkaniach lub obowiązkach.

2. Nadpobudliwość

• U dorosłych nadpobudliwość często przejawia się jako wewnętrzny niepokój, a nie fizyczna ruchliwość.
• Trudności z odpoczynkiem lub relaksem.
• Ciągłe poczucie potrzeby bycia zajętym lub robienia czegoś.

3. Impulsywność

• Podejmowanie decyzji bez zastanowienia, co może prowadzić do problemów finansowych, zawodowych lub w relacjach.
• Trudności z czekaniem na swoją kolej, np. w rozmowach lub w sytuacjach społecznych.
• Wybuchy złości lub frustracji, które mogą wpływać na relacje z innymi.

Dysregulacja emocjonalna u dorosłych z ADHD

Dysregulacja emocjonalna to trudność w zarządzaniu i kontrolowaniu emocji. Osoby dorosłe z ADHD często doświadczają emocji w sposób bardziej intensywny niż inni, a także mają problem z ich regulacją. Według badań przeprowadzonych w Polsce, nawet 70% dorosłych z ADHD zgłasza problemy z regulacją emocji. Dysregulacja emocjonalna może wpływać na relacje, pracę zawodową, samoocenę i ogólne poczucie szczęścia.

Objawy dysregulacji emocjonalnej:

1. Intensywne emocje – Osoby z ADHD często doświadczają emocji w sposób bardziej intensywny niż inni. Radość może być euforią, a frustracja – gniewem.
2. Szybkie zmiany nastroju – Nastrój może zmieniać się w ciągu kilku minut, co może być mylące zarówno dla osoby z ADHD, jak i jej otoczenia.
3. Trudność w uspokajaniu się – Po wybuchu emocji osoba z ADHD może mieć problem z uspokojeniem się i powrotem do równowagi.
4. Impulsywne reakcje – Emocje często prowadzą do impulsywnych działań, takich jak krzyk, płacz czy wycofanie się z sytuacji.
5. Nadwrażliwość na krytykę – Osoby z ADHD mogą być szczególnie wrażliwe na krytykę lub odrzucenie, co może wywoływać silne reakcje emocjonalne.

Konsekwencje nieleczonego ADHD i dysregulacji emocjonalnej

Nieleczone ADHD u dorosłych, szczególnie w połączeniu z dysregulacją emocjonalną, może prowadzić do poważnych konsekwencji w różnych obszarach życia. Oto niektóre z najczęstszych problemów:

1. Problemy zawodowe – Trudności z organizacją czasu, terminowością i koncentracją mogą prowadzić do niskiej wydajności w pracy, częstych zmian pracy lub nawet utraty zatrudnienia.
2. Problemy w relacjach – Impulsywność i trudności z kontrolowaniem emocji mogą wpływać na relacje z partnerem, rodziną i przyjaciółmi. Osoby z ADHD mogą mieć problemy z utrzymaniem długotrwałych związków.
3. Problemy emocjonalne – Dorośli z ADHD często doświadczają niskiej samooceny, frustracji i poczucia bycia niezrozumianym. Mogą również być bardziej narażeni na stany lękowe i depresję.
4. Problemy zdrowotne – Dysregulacja emocjonalna może wpływać na zdolność do utrzymania zdrowych nawyków, takich jak regularne ćwiczenia, zdrowa dieta czy odpowiednia ilość snu.

Diagnoza ADHD i dysregulacji emocjonalnej w Polsce

Diagnoza ADHD u dorosłych w Polsce może być trudna, ponieważ objawy często nakładają się na inne zaburzenia, takie jak depresja, zaburzenia lękowe czy zaburzenia snu. Proces diagnostyczny powinien być prowadzony przez wykwalifikowanego specjalistę, takiego jak psychiatra lub psycholog, i może obejmować:

• Szczegółowy wywiad z pacjentem, w tym pytania o objawy w dzieciństwie.
• Kwestionariusze i skale oceny objawów.
• Wywiad z bliskimi osobami (np. partnerem, rodziną), aby uzyskać pełniejszy obraz funkcjonowania pacjenta.
• Wykluczenie innych zaburzeń, które mogą dawać podobne objawy.

Jak radzić sobie z ADHD i dysregulacją emocjonalną?

Choć ADHD i dysregulacja emocjonalna mogą być wyzwaniem, istnieje wiele strategii, które mogą pomóc w zarządzaniu objawami. Oto kilka praktycznych porad:

1. Psychoedukacja – Zrozumienie, czym jest ADHD i jak wpływa na emocje, to pierwszy krok do lepszego zarządzania nimi. Wiedza na temat swojego stanu może pomóc w identyfikacji sytuacji wyzwalających intensywne emocje.
2. Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) – DBT to forma terapii, która koncentruje się na rozwijaniu umiejętności regulacji emocji, tolerancji na stres, uważności oraz skutecznego zarządzania relacjami. Dla osób z ADHD, które często zmagają się z intensywnymi emocjami i impulsywnością, DBT może być szczególnie pomocna w nauce kontrolowania reakcji emocjonalnych i poprawy funkcjonowania w codziennym życiu. W Polsce coraz więcej ośrodków oferuje terapię DBT, co daje nadzieję na lepsze wsparcie dla dorosłych z ADHD.
3. Techniki relaksacyjne – Ćwiczenia oddechowe, medytacja czy mindfulness mogą pomóc w uspokajaniu się i redukowaniu napięcia emocjonalnego.
4. Planowanie reakcji – Warto opracować plan działania na wypadek intensywnych emocji. Na przykład, jeśli czujesz, że zaraz wybuchniesz, możesz zastosować technikę „5-4-3-2-1”, która polega na skupieniu się na pięciu rzeczach, które widzisz, czterech, które słyszysz, itd.
5. Regularna aktywność fizyczna – Ćwiczenia fizyczne pomagają regulować poziom neuroprzekaźników w mózgu, co może poprawić stabilność emocjonalną.
6. Farmakoterapia – W niektórych przypadkach leki stosowane w leczeniu ADHD mogą również pomóc w regulacji emocji. Warto skonsultować się z psychiatrą, aby dobrać odpowiednie leczenie.
7. Wsparcie społeczne – Rozmowa z bliskimi osobami lub dołączenie do grupy wsparcia dla osób z ADHD może pomóc w lepszym zrozumieniu swoich emocji i znalezieniu skutecznych strategii radzenia sobie z nimi.

Podsumowanie

ADHD u dorosłych, szczególnie w połączeniu z dysregulacją emocjonalną, to złożone zaburzenie, które wpływa na wiele aspektów życia. W Polsce, gdzie świadomość ADHD u dorosłych jest wciąż stosunkowo niska, wiele osób zmaga się z niezrozumieniem i stygmatyzacją. Jednak zrozumienie mechanizmów stojących za ADHD i dysregulacją emocji oraz zastosowanie odpowiednich strategii może znacząco poprawić jakość życia osób z ADHD.Jeśli podejrzewasz, że Ty lub ktoś z Twoich bliskich może mieć ADHD, warto skonsultować się z psychiatrą lub psychologiem. Wsparcie specjalistów oraz odpowiednie narzędzia mogą pomóc w lepszym zarządzaniu emocjami i codziennym funkcjonowaniu.

Bibliografia:

Polskie Towarzystwo ADHD – dane na temat ADHD u dorosłych w Polsce.

National Institute of Mental Health (NIMH) – informacje na temat ADHD.